Odpowiedzialność karna za „wyprowadzenie majątku”, ukrywanie przed wierzycielem i uniemożliwianie skutecznej egzekucji?

Chcąc chronić wierzycieli przed nieuczciwymi praktykami  ustawodawca spenalizował działania dłużników mogące doprowadzić w niezgodny z prawem sposób do udaremnienie skutecznej egzekucji. Zgodnie z art. 300. § 1. k.k. „kto w razie grożącej mu niewypłacalności lub upadłości, udaremnia lub uszczupla zaspokojenie swojego wierzyciela przez to, że usuwa, ukrywa, zbywa, darowuje, niszczy, rzeczywiście lub pozornie obciąża albo uszkadza składniki swojego majątku podlega karze pozbawienia wolności do lat 3”. Dodać należy, iż już nieuczciwe działania dłużnika podjęte w celu „ochrony” majątku jeszcze przed  uzyskaniem tytułu wykonawczego przez wierzyciela również są zachowaniami, które wyczerpują znamiona przestępstwa z art. 300.k.k Wystarczy bowiem, iż dłużnik ma świadomość, iż egzekucja niebawem nastąpi, a postępowanie o zapłatę danej należności jest w toku.

Następnie należy wskazać, iż przewidziane w art. 300 §2 k.k. jest przestępstwem skutkowym, czyli zależy od dokonania określonej czynności na skutek określonego działania bądź zaniechania. Powyższy pogląd zgodnie jest prezentowany jest w judykaturze (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 18 października 1999 r., OSNPiPr 2000, z. 2, poz. 8; oraz z dnia 27 lutego 2002 r., V KKN 83/00, niepubl.). Określone w art. 300 §2 k.k. zachowanie dłużnika, mające na celu udaremnienie wykonania orzeczenia sądu, w istocie sprowadza się do udaremnienia lub uszczuplenia zaspokojenia swojego wierzyciela. Zwrot ,,udaremnia lub uszczupla zaspokojenie swojego wierzyciela” wskazuje na użycie czasowników ,,udaremnić” i ,,uszczuplić” w trybie dokonanym. Wykładnia gramatyczna przemawia więc za uznaniem, że omawiany zwrot oznacza wymóg wypełnienia przez dłużnika, którego zamiarem jest udaremnienie wykonania orzeczenia sądu lub innego organu państwowego, w odniesieniu do zaspokojenia wierzyciela znamion skutku wyrażonych w słowach ,,udaremnia” lub ,,uszczupla”. (Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 4 listopada 2002 roku III KK 283/02). Zgodnie z cytowanym orzeczeniem należy wskazać, iż w piśmiennictwie przeważa pogląd, że określony w art. 300 §2 k.k. cel działania dłużnika ukierunkowany jest wyłącznie na udaremnienie wykonania orzeczenia sądu lub innego organu państwowego i nie rozciąga się na ,,udaremnienie lub uszczuplenie zaspokojenia swojego wierzyciela”. Określenie
w przepisie znamion typu czynu zabronionego wskazuje zatem, że kryminalizacja zawężona została do tych tylko postaci udarem-niania przez dłużnika egzekucji, które prowadzą do skutku w postaci udaremnienia lub uszczuplenia zaspokojenia wierzyciela.  OWIENIE SN – III KK 283/02 OSTANOWIENIE SN – III KK 283/02

Karalność przestępstw opisanych w komentowanym przepisie art. 300§1 k.k. ustaje po upływie 5 lal, a po upływie 10 lat w przypadku art. 300 §2 k.k bądź też po 15 latach w przypadku przestępstwa określonego w art. 300§3 k.k od jego popełnienia. Jednakże, jeżeli w okresie tym wszczęto postępowanie karne, karalność ustanie dopiero z upływem 10 lat od zakończenia tego okresu, czyli ulega automatycznemu wydłużeniu o kolejne 10 lat w przypadku każdego z wyżej wymienionych przestępstw.

Na marginesie należy wskazać, iż w przypadku skazania dłużnika na karę pozbawienia wolności w zawieszeniu i równoczesne zobowiązanie go do naprawy wyrządzonej szkody, zawieszenie wykonania kary pozbawienia wolności jest niezwykle skutecznym narzędziem
w rękach pokrzywdzonego, czy wierzyciela. Wierzyciel w przypadku uchylana się skazanego dłużnika od obowiązku naprawienia szkody w sposób celowy i uporczywy może złożyć
w okresie próby (oraz 6 miesięcy po jego upływie) wniosek o zarządzenie wobec dłużnika kary pozbawienia wolności. Perspektywa więzienia w praktyce działa niezwykle mobilizująco na dłużników 
i w znaczący sposób wpływa na skuteczność egzekucji.